ลอยไปกับสายน้ำ ๑

ลอยไปกับสายน้ำ ๑
วุฐิศานติ์ จันทร์วิบูล

คืนนี้ที่เชียงของ

๑ ภาพแม่น้ำ
ฉันนึกแปลกใจอยู่เสมอว่า เหตุใดคนเราจึงมีความผูกพันอยู่กับสิ่งใดสิ่งหนึ่งเสมอ โดยเฉพาะความผูกพันที่มีต่อธรรมชาติ บางคนผูกพันตัวเองกับป่าเขา แม่น้ำ หรือท้องทะเล บางคนผูกพันตัวเองกับท้องฟ้า ดวงดาวแห่งค่ำคืน บางคนผูกพันตัวเองอยู่กับฤดูกาล ไม่ว่าเราดำรงชีวิตอยู่ ณ ตำแหน่งใดของโลกใบนี้ แม้ในระหว่างการพเนจรหรือยามห่างร้างไกลจากแผ่นดินของบ้านเกิด มนุษย์เฝ้าค้นหาพื้นที่อันเงียบสงบในจิตใจเพื่อเชื่อมโยงตัวเองเข้ากับธรรมชาติที่เขาและเธอเคยผูกพันอยู่ในอดีต
อาจเป็นไปได้ว่า มนุษย์เรามักพยายามเชื่อมโยงตัวเองเข้ากับธรรมชาติอยู่เสมอ ไม่ว่าจะมีชีวิตอยู่บน ส่วนใดของแผ่นดินโลก โหยหาที่จะหวนกลับคืน เช่นเดียวกับผู้คนในสมัยที่ยังใช้ชีวิตอยู่ร่วมกับธรรมชาติ แม้ว่ากาลเวลาจะฉุดให้โลกก้าวไปไกลเพียงใดก็ตาม
เช่นเดียวกับฉัน แม้จะพาตัวเองมาไกลจนสุดเขตพรมแดนในจังหวัดเชียงราย นามของเธอมีความ ผูกพันอยู่กับแม่น้ำสายใหญ่ที่ไหลลงมาจากเทือกเขาในทิเบต ผ่านมณฑลยูนนานของประเทศจีน พม่า ลาว ไทย เขมรและเวียดนาม บนรอยต่อระหว่างไทย - ลาวมีแม่น้ำสายนี้ขวางกั้น นามของเธอผูกพันอยู่กับปลาบึกใหญ่ที่กำลังจะสูญพันธุ์ นามของเธอ –เชียงของ-
เมื่อฉันเดินทางจากบ้านมาไกลจนสุดปลายเขตแดนของแผ่นดิน สู่แม่น้ำอีกสายหนึ่งที่ฉันฝันถึงการมาเยือนอยู่เสมอ –แม่น้ำโขง- เช่นเดียวกับสายน้ำที่ฝังลึกอยู่ในความทรงจำของฉัน
หลายครั้งคราด้วยกันในยามเย็นย่ำบนแผ่นดินของบ้านเกิด ขณะนั่งมองดวงอาทิตย์แผ่ประกายสีส้มอมแดงเหนือความเวิ้งว้างของท้องทุ่งน้ำนิ่งสงบ เรือน้อยลอยลำหาปลาเดียวดาย ขณะเดียวกับลำลองของอาจารย์ ฉวีวรรณ ล่องลอยมาจากรายการเพลงในวิทยุทรานซิสเตอร์ หวานเศร้าและวังเวง เคล้าคลอเสียงพิณเสียงแคน ฉันเฝ้าแต่จินตนาการถึงภาพของแม่น้ำโขง ที่เคยพบเห็นจากภาพถ่ายสารคดี ภาพเบื้องหน้าของฉันยามนั้นดูไม่แตกต่างกันนักเลย
โดยที่ฉันไม่เคยสำเหนียกรู้มาก่อนเลยว่า แท้จริงแล้วมิใช่มีเพียงจังหวัดทางภาคอีสานเท่านั้นที่อยู่ติดแม่น้ำโขง หากยังมีจังหวัดทางภาคเหนือด้วยเช่นกัน
ยามเย็นของที่นี่ชักพาฉันมาสู่ริมแม่น้ำโขงเสมอ เดินอ้อยอิ่งอยู่บนสันเขื่อนริมน้ำ เฝ้ามองความเป็นไปที่เกิดขึ้นบนแม่น้ำโขงทั้งสองฝั่งฟาก โดยเฉพาะฟากฝั่งตะวันตกที่ฉันยืนอยู่นี้ ถนนเหนือผนังกันน้ำกัดเซาะตลิ่งเป็นแนวยาวหลายช่วงตอน (เป็นผลกระทบจากการสร้างเขื่อนตอนบนของแม่น้ำ) ตั้งแต่พิพิธภัณฑ์ปลาบึกและปลาน้ำจืด บริเวณหาดไคร้ทางทิศใต้ ถัดมาเป็นสถานีตำรวจ ท่าเรือ ด่านศุลกากร จนไปถึงท่าเรือน้ำลึกที่กำลังก่อสร้างขึ้นใหม่ทางตอนเหนือขึ้นไป ตลอดแนวสลับแซมอยู่ด้วยเกต์สเฮาส์ อารามวัดและสถานที่ของราชการ
แม่น้ำโขงไหลอย่างเงียบงัน บางตอนเกรี้ยวกราดเข้ากระแทกกระทั้นเกาะแก่งแตกฟองกระเซ็นขาว บนแผ่นดินฝั่งตรงข้าม บ้านเรือนของเมืองห้วยทรายตั้งวางกระจัดกระจายลดหลั่นไปตามไหล่เขา เสียงเพลงอันคุ้นเคยลอยล่องข้ามมาจากฝั่งฟาก เสียงระฆังดังแว่วมาจากวัด เสียงนกร้องตามสุมทุมพุ่มไม้ เสียงเรือเครื่องครางแผ่วโผยล่องขึ้นมาตามลำน้ำ สายลมเย็นชื่น ความชื้นของแม่น้ำระเหิดระเหยขึ้นมาอวลร่ำในอากาศ
ท้องฟ้าหม่นมัวขึ้นทีละน้อย ความสลัวบางเบาแผ่คลุมอยู่รอบด้าน ฉันเฝ้ามองดูเดือนหงายท่ามกลางความหม่นมัว พระจันทร์ซีดจางอวบอ้วนขึ้นกว่าหลายวันก่อน ความมืดค่อยๆ ขับให้พระจันทร์เปล่งประกายเศร้า อ่อนโยนและอบอุ่นขึ้นทีละน้อย ฉันได้แต่เฝ้าหวังและรอคอย ค่ำคืนที่พระจันทร์เต็มดวง
ไม่ว่าฉันจะอยู่ห่างไกลจากบ้านเกิดเพียงใด ภาพของดวงจันทร์ยังเฝ้าติดตามฉันอยู่เสมอ หรือว่าฉันกันแน่นะ ที่เฝ้าติดตามภาพของดวงจันทร์อันเร้นลับในหัวใจ

๒ ยามเช้า
ฉันตื่นขึ้นมาแต่เช้า เดินจากห้องพักมุ่งสู่แม่น้ำ ระดับของน้ำสูงขึ้นกว่าหลายวันก่อน ทว่าแม่น้ำโขงยังครองตัวไหลอย่างเงียบสงบ แผ่กว้างยาวไกล ล่องลับหายเข้าไปในฟากฝั่งของแผ่นดินเบื้องหน้า
ท้องฟ้งยังหม่นมัวด้วยเมฆ ความเย็นเยือกของสายฝนที่ตกในค่ำคืนยังอวลอายในอากาศ หมอก เรี่ยลอยขึ้นจากหุบเขากลืนหายสู่หมู่เมฆเบื้องบน เทือกเขาทอดร่างเหยียดยาวโอบกอดซึ่งกันและกัน
อากาศยามเช้าสดชื่นและเงียบสงบ ท่ามกลางเสียงนกร้องร่ำและเสียงไก่ขันขาน เสียงระฆังจากโบสถ์ผสมผสานด้วยเสียงสวดสาธยายมนต์แว่วข้ามมาจากฝั่งลาว เรือหาปลาของชาวประมงจากสองฟากฝั่ง ปล่อยมอง*ไหลล่องอยู่กลางลำน้ำ ชีวิตเริ่มต้นขึ้นอย่างเรียบง่ายในบรรยากาศอันเงียบงัน เรียบเรื่อยดุจสายน้ำไหล
แสงแดดสาดต้องทิวเขาห่างไกล ขับไล่มวลหมอกอย่างสงบงัน หากหมู่เมฆยังไม่ยอมปลดปล่อยแสงแดดลงมาอย่างเต็มที่ ดวงอาทิตย์ยังหลบซ่อนอยู่ในม่านหนาทึบ สายหมอกลอยลับหายไปในฟากฟ้า กลืนหายเข้าไปในหมู่เมฆ เช่นเดียวกับเรือข้ามฟากกลืนหายเข้าไปในฟากแผ่นดินลาว เสียงเครื่องยนต์กลืนหายไปในความเงียบ
อาจมีเพียงนามของประเทศเท่านั้นที่แบ่งแยกผู้คนออกจากกัน ด้วยว่าสายน้ำมิอาจแยกผู้คนสอง ฟากฝั่งให้ขาดจากกันได้ วิถีชีวิตของผู้คนริมแม่น้ำโขงยังร้อยรัดและสอดกลืนอยู่เดียวกัน เช่นเดียวกับภาษาและวัฒนธรรม แม้จะมีความแตกต่าง หากยังเชื่อมโยงสานสายสัมพันธ์ต่อกัน
เช่นเดียวกับกรวดหินและเม็ดทราย วางตัวอยู่ด้วยกันริมฝั่งน้ำ
ต้นไม้ใหญ่และพืชหญ้าขึ้นอยู่บนแผ่นดินเดียวกัน
ชีวิตต่างร้อยรัดสัมพันธ์
แม้ว่าทั้งมวลของที่นี่ดูจะเป็นภาพที่แปลกตามากเพียงใด หากทว่ากลับคุ้นเคยยิ่ง

๓ คืนเพ็ญ
แล้วในคืนที่เราต่างรอคอยก็มาถึง ค่ำคืนที่ฉันถือกำเนิดขึ้นและตายลงอีกครั้งหนึ่ง ใช่ล่ะ ฉันเกิดและตายลงในวันเดียวกันนี้ ชีวิตหล่นร่วงลงอีกครั้งหนึ่ง ราวกับต้นไม้แห่งชีวิต ซึ่งเคยผลิใบอันเขียวสดงดงาม ทว่ากลับเหลืองแห้งและร่วงหล่นลงสู่พื้นดินอย่างเงียบงัน ดั่งที่เคยเป็นมาแต่อดีต
ความมืดโรยตัวลงอย่างรวดเร็ว หลังอาบน้ำจนรู้สึกสดชื่น เดินออกจากบ้านพักในซอย ทักทายกับผู้คนที่เริ่มคุ้นเคย เด็กๆ ที่ยังเล่นกันอยู่หน้าบ้าน พวกเขามองดูฉันด้วยสายตาหวาดระแวง กระซิบกระซาบซึ่งกันและกัน ขณะเฝ้ามองฉันเดินผ่าน
“ผีบ้า พวกผีบ้า”
พวกเขากระซิบผ่านกันและกันด้วยไม่คิดว่าฉันจะได้ยิน ฉันหันกลับมามองและยิ้มให้พวกเขา ยิ้มให้กับความคิดของพวกเขาที่มีต่อฉัน
เด็กๆ มองดูรอยยิ้มของฉันด้วยความหวาดหวั่น
ฉันเดินมุ่งหน้าสู่แม่น้ำเหมือนทุกวัน นกนางแอ่นหลายตัวบินโฉบแมลงอยู่ในอากาศเหนือผิวน้ำ แสงไฟ วอมแวมจากฝั่งตรงข้าม เสียงเครื่องยนต์ครางแผ่ว แว่วเสียงเพลงล่องลอยข้ามฟาก ฉันก้าวลงบันไดสู่ริมแม่น้ำ เฝ้ามองพระจันทร์เพ็ญสีเศร้า แสงจันทร์ให้ความรู้สึกอันอ่อนโยนและอบอุ่นดุจเดียวกับอ้อมกอดของแม่
สำหรับฉันแล้ว ความรักของแม่นั้นแสนงาม เศร้า และอ่อนโยน เช่นเดียวกับแสงจันทร์ยามนี้ เศร้า งามและอ่อนโยน แม้อยู่บนแผ่นดินที่ไกลห่างจากบ้านเกิดและอ้อมกอดอันอบอุ่นของแม่
ค่ำคืนช่างเงียบสงบเหลือเกิน เสียงจากภายนอกมิอาจรบกวนความสงบงันในใจ ดวงจันทร์ถักทอแสงใยอันงามกระจ่าง
แม่น้ำยังคงล่องไหลในความมืดอันไม่สิ้นสุด
ชีวิตยังคงล่องไหลไม่สิ้นสุดดุจเดียวกับสายน้ำ
ทว่าในค่ำคืนนี้ ราวกับฉันได้เดินทางมาถึงแก่นกลางของชีวิต เส้นทางที่ผ่านมานั้นช่างยาวไกลเหลือเกิน เช่นเดียวกับสายทางที่ฉันยังต้องย่ำเดินต่อไปข้างหน้า
ฉันให้รู้สึกเอมอิ่มและสุขใจอย่างประหลาดกับแสงจันทร์กระจ่างในค่ำคืนนี้.

* เครื่องมือหาปลาชนิดหนึ่งที่ใช้ในแม่น้ำโขง
พิมพ์ครั้งแรก Mekong Post ฉบับสวัสดีเชียงของ 2549