ฉันมองเห็นเธอในสายฝน
สายฝนโปรยปรายลงมาตั้งแต่ยังไม่รุ่งสาง อากาศเย็นเยือก ฉันไขว่คว้าควานหาความอบอุ่นภายใต้ผ้าห่มผืนบาง ไขว่คว้าความหอมหวานจากห้วงหลับไหล หน่วงเหนี่ยวความฝันให้ยาวนานนิรันดร์
รถจิ๊ปซูซูกิสีเขียวพาเราฝ่าม่านหมอกฝนมุ่งหน้าเข้าสู่หมู่บ้านปากอิงใต้เมื่อสายมากแล้ว ฝนยังพร่างพรายลงมาจนมองเห็นเป็นม่านหมอกฝนอันบางเบาโอบกอดเทือกเขา เช่นเดียวกับกลุ่มหมอกที่ละเลียดลอยจากความดิบชื้นของพื้นดินขึ้นปรกคลุมยอดสันเขา ในขณะเดียวกัน เทือกเขาซึ่งทอดวางแนวสลับซับซ้อนสองเทือกระหว่างฟากฝั่งแม่น้ำโขงได้โอบล้อมหมู่บ้านไว้ในอ้อมแขน ให้ความรู้สึกอันอบอุ่นยิ่ง ทำให้ฉันนึกถึงบทกวีเก่าๆ ชิ้นหนึ่ง ฉันเขียนเอาไว้ว่า
ขุนเขา
โอบกอดเราไว้
หมอก
โอบกอดขุนเขา
หลังจากดับเครื่องยนต์ เราเดินมุ่งหน้าสู่ท่าเทียบเรือของชาวบ้าน ฉันมองดูระดับน้ำที่สูงขึ้นจากสัปดาห์ก่อนเพราะฝนที่ตกติดต่อกันหลายวัน ความแรงของน้ำที่ไหลและสีอันขุ่นข้นราวกับสีกาแฟเย็น ซึ่งเกิดจากตะกอนดิน ฉันมองดูร่องรอยการพังทลายของตลิ่งในฤดูน้ำหลากเมื่อปีที่แล้ว ปีกลายมีฝนตกหนัก แม่น้ำโขงมีระดับสูงขึ้นมากจนเกือบล้นตลิ่ง ชาวบ้านเฝ้ามองดูสายน้ำด้วยความหวาดหวั่นพรั่นกลัว ทุกคนต้องช่วยกันนำไม้ไผ่มาปักกันริมตลิ่งเอาไว้ ก่อนถมกระสอบทรายลงไปเพื่อเสริมเป็นผนังกั้นน้ำ แต่เพียงชั่วเวลาไม่นานนัก ทุกสิ่งทุกอย่างได้ถล่มทลายและสูญหายไปกับสายน้ำ พร้อมด้วยพื้นแผ่นดินของชาวบ้านตลอดแนวอีกกว่า 800 ตารางวา
หากทว่าในปีนี้ ระดับน้ำยังอ้อยอิ่งอยู่ในระดับต่ำกว่าตลิ่งเกือบสิบเมตร ในปริมาณฝนที่ตกลงมาเพียงไม่กี่ครั้งของฤดูกาลนี้ ถึงกระนั้น ชาวบ้านยังนึกหวาดหวั่นว่า ในเดือนสิงหาคมและกันยายน หมู่บ้านอาจต้องเผชิญกับโชคชะตาไม่แตกต่างจากปีที่ผ่านมา
เมื่อฝนตกลงมา น้ำเพิ่มระดับสูงขึ้น อันเป็นช่วงเวลาที่ปลาเริ่มเคลื่อนย้ายถิ่นฐาน ปลาในแม่น้ำโขงเกือบทุกชนิด ทั้งปลาหนังและปลาเกล็ด เริ่มอพยพเดินทางขึ้นมาตามลำน้ำในช่วงฤดูน้ำหลาก ราวต้นเดือนพฤษภาคม เพื่อขึ้นมาหาอาหารและวางไข่ตามเกาะแก่ง หรือลำน้ำสาขาของแม่น้ำโขง ก่อนอพยพกลับเมื่อระดับน้ำเริ่มลดลงในช่วงฤดูหนาว
ช่วงเวลาที่น้ำขึ้น จึงเป็นช่วงที่พรานปลาในหมู่บ้านจากสองฝั่งฟากลอยเรือออกหาปลา ด้วยเครื่องมือหาปลาอันเกิดจากการสะสมภูมิปัญญาพื้นบ้าน จากประสบการณ์อันยาวนานของพรานปลา และจากการมีวิถีชีวิตที่ผูกพันอยู่กับแม่น้ำโขง จนล่วงรู้ถึงช่วงฤดูกาลการอพยพของปลา ระบบนิเวศและแหล่งพำนักวางไข่ของปลา รวมถึงรู้ว่าเครื่องมือหาปลาชนิดหนึ่งๆ เหมาะสำหรับปลาชนิดใดบ้าง
ฉันไต่ลงไปตามทางดินลาดชัน เพื่อถ่ายภาพของคนหาปลาที่กำลังปล่อยมองไหลบริเวณปากแม่น้ำอิงซึ่งไหลออกมารวมกับแม่น้ำโขง เราสามารถมองเห็นสีอันแตกต่างของแม่น้ำทั้งสองสายนี้ แม่น้ำอิงมีสีขุ่นขาวและจางใสกว่าแม่น้ำโขงซึ่งขุ่นแดง จึงทำให้เรามองเห็นการไหลของแม่น้ำอิงก่อนรวมกับแม่น้ำโขงได้อย่างชัดเจน
สายฝนยังโปรยปรายลงมาบางเบา ฉันอาศัยร่มเงาของก่อไผ่บนแผ่นดินที่ทรุดตัวลงเมื่อปีก่อน เพื่อเก็บภาพเรือที่ลอยลำอยู่เหนือสายน้ำอย่างคราคร่ำและคึกครื้น มีเรือเกือบสามสิบลำไหล ’มอง’ อยู่บริเวณนี้ เรือทุกลำจะมาจ่อคิวรออยู่บริเวณกลางแม่น้ำโขง ติดเครื่องทวนกระแสน้ำขึ้นไปต่อคิวเป็นแถวเป็นแนว คนที่สองจะเริ่มต้นไหล ’มอง’ หลังจากคนแรกปล่อย ’มอง’ ได้สักพักหนึ่ง เขาจะขับเรือพุ่งขึ้นไปเหนือปากแม่น้ำอิง จากนั้นปล่อยให้เรือแล่นลอยเข้าหาปากแม่น้ำ แล้วปล่อยให้เครื่องยนต์พาเรือไหลโค้งไปตามแรงดันของแม่น้ำ ในขณะที่พรานปลาปล่อย ‘มอง’ ที่กองอยู่ในเรือจนได้ระยะที่ต้องการ จากนั้นจะดับเครื่องยนต์แล้วค่อยๆ พายเรือไปตามริมฝั่ง โดยสังเกตดูลูกบอลที่ถ่วงลอยอยู่กลางแม่น้ำและแรงกระตุกของ ‘มอง’ ในมือ พรานปลาจะรู้ว่ามีปลาว่ายเข้ามาติดหรือไม่ ก็จากแรงกระตุกนี้ จนกระทั่งได้เวลาจึงสาวมองเก็บ
วันนี้ชาวบ้านทุกคนได้ปลากันถ้วนหน้า มากบ้างน้อยบ้างตามช่วงจังหวะของการไหล ‘มอง’ และ การว่ายขึ้นมาของปลา ใบหน้าของพวกเขามีรอยยิ้มประดับอยู่ตลอดเวลา บ้างพูดคุยและหยอกล้อกันอยู่กลางลำน้ำ ท่ามกลางสายฝนที่โปรยปรายให้ความชุ่มชื่นแก่ขุนเขา สายน้ำ พื้นดิน และให้ความชุ่มชื่นแก่หัวใจของชาวบ้านที่นี่ทุกคน
หลังจากได้ภาพปลาและเรือหาปลาตามที่ต้องการ เรากลับขึ้นมานั่งบนม้าหินใต้ร่มคันใหญ่ ฉันเฝ้ามองชาวบ้านที่กำลังหาปลาด้วยความรู้สึกปีติอย่างประหลาด ราวกับตัวฉันเองเป็นส่วนหนึ่งของที่นี่ และหมู่บ้านแห่งนี้ หรือว่าจริงๆ แล้วฉันเป็นส่วนหนึ่งของพวกเขา
สายฝนเริ่มพร่างพรูลงมาหนาหนัก จนมองเห็นเป็นฝ้าสีขาวหม่นมัวปรกคลุมไปทั่วทุกทิศทาง ปรกคลุมเทือกเขา แม่น้ำ และเรือหาปลาที่ยังลอยล่องอยู่กลางลำน้ำอย่างมิระย่อต่อสายฝน
สายฝนยังพรูพรายสวยงาม เทือกเขาทอดร่างอันเหยียดยาวและสลับซับซ้อน แม่น้ำโขงขุ่นข้นโค้งไหลคดเคี้ยว บนเรือของคนหาปลา ฉันมองเห็นใบหน้าทุกใบหน้าแย้มยิ้ม
ฉันมองเห็นภาพของเธอในสายฝน
แม่น้ำที่รักของฉัน.
หมอก
โอบกอดขุนเขา
หลังจากดับเครื่องยนต์ เราเดินมุ่งหน้าสู่ท่าเทียบเรือของชาวบ้าน ฉันมองดูระดับน้ำที่สูงขึ้นจากสัปดาห์ก่อนเพราะฝนที่ตกติดต่อกันหลายวัน ความแรงของน้ำที่ไหลและสีอันขุ่นข้นราวกับสีกาแฟเย็น ซึ่งเกิดจากตะกอนดิน ฉันมองดูร่องรอยการพังทลายของตลิ่งในฤดูน้ำหลากเมื่อปีที่แล้ว ปีกลายมีฝนตกหนัก แม่น้ำโขงมีระดับสูงขึ้นมากจนเกือบล้นตลิ่ง ชาวบ้านเฝ้ามองดูสายน้ำด้วยความหวาดหวั่นพรั่นกลัว ทุกคนต้องช่วยกันนำไม้ไผ่มาปักกันริมตลิ่งเอาไว้ ก่อนถมกระสอบทรายลงไปเพื่อเสริมเป็นผนังกั้นน้ำ แต่เพียงชั่วเวลาไม่นานนัก ทุกสิ่งทุกอย่างได้ถล่มทลายและสูญหายไปกับสายน้ำ พร้อมด้วยพื้นแผ่นดินของชาวบ้านตลอดแนวอีกกว่า 800 ตารางวา
หากทว่าในปีนี้ ระดับน้ำยังอ้อยอิ่งอยู่ในระดับต่ำกว่าตลิ่งเกือบสิบเมตร ในปริมาณฝนที่ตกลงมาเพียงไม่กี่ครั้งของฤดูกาลนี้ ถึงกระนั้น ชาวบ้านยังนึกหวาดหวั่นว่า ในเดือนสิงหาคมและกันยายน หมู่บ้านอาจต้องเผชิญกับโชคชะตาไม่แตกต่างจากปีที่ผ่านมา
เมื่อฝนตกลงมา น้ำเพิ่มระดับสูงขึ้น อันเป็นช่วงเวลาที่ปลาเริ่มเคลื่อนย้ายถิ่นฐาน ปลาในแม่น้ำโขงเกือบทุกชนิด ทั้งปลาหนังและปลาเกล็ด เริ่มอพยพเดินทางขึ้นมาตามลำน้ำในช่วงฤดูน้ำหลาก ราวต้นเดือนพฤษภาคม เพื่อขึ้นมาหาอาหารและวางไข่ตามเกาะแก่ง หรือลำน้ำสาขาของแม่น้ำโขง ก่อนอพยพกลับเมื่อระดับน้ำเริ่มลดลงในช่วงฤดูหนาว
ช่วงเวลาที่น้ำขึ้น จึงเป็นช่วงที่พรานปลาในหมู่บ้านจากสองฝั่งฟากลอยเรือออกหาปลา ด้วยเครื่องมือหาปลาอันเกิดจากการสะสมภูมิปัญญาพื้นบ้าน จากประสบการณ์อันยาวนานของพรานปลา และจากการมีวิถีชีวิตที่ผูกพันอยู่กับแม่น้ำโขง จนล่วงรู้ถึงช่วงฤดูกาลการอพยพของปลา ระบบนิเวศและแหล่งพำนักวางไข่ของปลา รวมถึงรู้ว่าเครื่องมือหาปลาชนิดหนึ่งๆ เหมาะสำหรับปลาชนิดใดบ้าง
ฉันไต่ลงไปตามทางดินลาดชัน เพื่อถ่ายภาพของคนหาปลาที่กำลังปล่อยมองไหลบริเวณปากแม่น้ำอิงซึ่งไหลออกมารวมกับแม่น้ำโขง เราสามารถมองเห็นสีอันแตกต่างของแม่น้ำทั้งสองสายนี้ แม่น้ำอิงมีสีขุ่นขาวและจางใสกว่าแม่น้ำโขงซึ่งขุ่นแดง จึงทำให้เรามองเห็นการไหลของแม่น้ำอิงก่อนรวมกับแม่น้ำโขงได้อย่างชัดเจน
สายฝนยังโปรยปรายลงมาบางเบา ฉันอาศัยร่มเงาของก่อไผ่บนแผ่นดินที่ทรุดตัวลงเมื่อปีก่อน เพื่อเก็บภาพเรือที่ลอยลำอยู่เหนือสายน้ำอย่างคราคร่ำและคึกครื้น มีเรือเกือบสามสิบลำไหล ’มอง’ อยู่บริเวณนี้ เรือทุกลำจะมาจ่อคิวรออยู่บริเวณกลางแม่น้ำโขง ติดเครื่องทวนกระแสน้ำขึ้นไปต่อคิวเป็นแถวเป็นแนว คนที่สองจะเริ่มต้นไหล ’มอง’ หลังจากคนแรกปล่อย ’มอง’ ได้สักพักหนึ่ง เขาจะขับเรือพุ่งขึ้นไปเหนือปากแม่น้ำอิง จากนั้นปล่อยให้เรือแล่นลอยเข้าหาปากแม่น้ำ แล้วปล่อยให้เครื่องยนต์พาเรือไหลโค้งไปตามแรงดันของแม่น้ำ ในขณะที่พรานปลาปล่อย ‘มอง’ ที่กองอยู่ในเรือจนได้ระยะที่ต้องการ จากนั้นจะดับเครื่องยนต์แล้วค่อยๆ พายเรือไปตามริมฝั่ง โดยสังเกตดูลูกบอลที่ถ่วงลอยอยู่กลางแม่น้ำและแรงกระตุกของ ‘มอง’ ในมือ พรานปลาจะรู้ว่ามีปลาว่ายเข้ามาติดหรือไม่ ก็จากแรงกระตุกนี้ จนกระทั่งได้เวลาจึงสาวมองเก็บ
วันนี้ชาวบ้านทุกคนได้ปลากันถ้วนหน้า มากบ้างน้อยบ้างตามช่วงจังหวะของการไหล ‘มอง’ และ การว่ายขึ้นมาของปลา ใบหน้าของพวกเขามีรอยยิ้มประดับอยู่ตลอดเวลา บ้างพูดคุยและหยอกล้อกันอยู่กลางลำน้ำ ท่ามกลางสายฝนที่โปรยปรายให้ความชุ่มชื่นแก่ขุนเขา สายน้ำ พื้นดิน และให้ความชุ่มชื่นแก่หัวใจของชาวบ้านที่นี่ทุกคน
หลังจากได้ภาพปลาและเรือหาปลาตามที่ต้องการ เรากลับขึ้นมานั่งบนม้าหินใต้ร่มคันใหญ่ ฉันเฝ้ามองชาวบ้านที่กำลังหาปลาด้วยความรู้สึกปีติอย่างประหลาด ราวกับตัวฉันเองเป็นส่วนหนึ่งของที่นี่ และหมู่บ้านแห่งนี้ หรือว่าจริงๆ แล้วฉันเป็นส่วนหนึ่งของพวกเขา
สายฝนเริ่มพร่างพรูลงมาหนาหนัก จนมองเห็นเป็นฝ้าสีขาวหม่นมัวปรกคลุมไปทั่วทุกทิศทาง ปรกคลุมเทือกเขา แม่น้ำ และเรือหาปลาที่ยังลอยล่องอยู่กลางลำน้ำอย่างมิระย่อต่อสายฝน
สายฝนยังพรูพรายสวยงาม เทือกเขาทอดร่างอันเหยียดยาวและสลับซับซ้อน แม่น้ำโขงขุ่นข้นโค้งไหลคดเคี้ยว บนเรือของคนหาปลา ฉันมองเห็นใบหน้าทุกใบหน้าแย้มยิ้ม
ฉันมองเห็นภาพของเธอในสายฝน
แม่น้ำที่รักของฉัน.
พิมพ์ครั้งแรก Mekong post ฉบับเลยไปเลย... 2549
